تبریز و استانبول دروازه ایران و ترکیه؛ خواهر خواندگی تبریز و استانبول

دو شهر تبریز در ایران و استانبول در ترکیه ، دو شهر مسلمان نشین  در ورودی آسیا و اروپا و بالعكس واقع شده اند. این دو شهر از قدیم با همدیگر روابط فرهنگی، تجاری، بازرگانی و صنعتی داشته اند. بطوریکه یکی از ۸ دروازه قدیمی تبریز به نام دروازه استانبول معروف بوده و از سویی دیگر در استانبول نیز دروازه استانبول قدمت چندین صد ساله دارد. تبریز و استانبول بزرگترین شهرهای ایران و ترکیه در شمالغرب کشورهای خود هستند. در واقع استانبول ورودی ترکیه از اروپا و تبریز دروازه ورودی ایران از اروپا می باشد. در دوره صفویه زمانیکه عثمانیها تبریز را تصرف کردند، گروهی از تجار و بازرگانان تبریزی را با خود به استانبول بردند تا به بازار سنتی و قدیمی آن رونق بخشند. هم اکنون نیز در گوشه و کنار بازار سنتی استانبول که از بازار تبریز کوچکتر ولی پر رونق است، نسل های تجار تبریزی دیده می شود. از سویی دیگر نفش تبریز همچون استانبول در ورود و شکوفایی اولین های تمدن و فرهنگ پررنگ بوده و از همین روست که امروز تبریز کهن به شهر اولین ها اشتهار یافته است. چرا که بدلیل قرار گرفتن در دروازه ورودی ایران از جهات قفقاز، ترکیه و اروپا و مراودت فرهنگی و تجاری، اولین ها ابتدا در تبریز شکل گرفته و سپس به سایر شهرهای کشور چون تهران و … انتقال یافته اند. اولین چاپ، چاپخانه، نشریه، تئاتر، فیلم، سینما، کودکستان، مدرسه، انجمن شهری، بلدیه، نظمیه و عدلیه، همه و همه در تبریز کهن پا گرفته و توسعه یافته و سپس به دایر شهرهای ایران راه یافته است. لازم به ذکر است که تبریز علاوه بر استانبول در گذشته روابط دیرینه تجاری و بازرگانی با تفلیس، ایروان، باکو، نخجوان، ترابزون و بغداد داشته و در دوره های گذشته کاروان های بسیاری، بین این شهرهای کهن رفت و آمد داشته اند.

تبریز تا همین چند دهه پیش به تنهایی چندین نمایندگی و کنسولگری کشورهای بزرگ و همسایه مثل روسیه، ترکیه عثمانی، انگلستان، اتریش، فرانسه، آلمان و آمریکا را در خود جای داده بود. در دوره قاجاریه روشنفکران و آزادیخواهان و روزنامه نگاران تبریزی با استانبول، باکو و تفلیس در ارتباط بودند و از رویدادهای همدیگر تاثیر می پذیرفتند. تاریخچه شکل گیری نشریات اختر و ملانصرالدین با ظرافت گویای نقش روزنامه نگاران تبریزی که به استانبول تبعید شده بودند در آماده سازی روشنفکران ایران می باشد. زنده یاد میرزا حسن خان رشدیه، پس از برگشت از استانبول اولین مدرسه به تعبیر مدرن را تاسیس کرد و معجز شبستری پس از اقامت چندین ساله در استانبول مشهور عام و خاص شده است. حتی امروز پرطرفدارترین تیمهای لیگ برتری دو کشور مربوط به این شهرها هستند.

برخی از شهرهای خواهرخوانده با استانبول

تبریز- ایران، آلماتا- قزاقستان، باکو- جمهوری آذربایجان، بارسلونا – اسپانیا، برلین آلمان، دبی- امارات متحده عربی، تهران – ایران، بوداپست مجارستان، بوئنوس آیرس آرژانتین، فلورانس ایتالیا، استراسبورگ فرانسه، ونیز ایتالیا، لاهور پاکستان، کازان روسیه، سارایوو- بوسنی و هرزگوین، پراگ – چک، سمرقندازبکستان و …